LỜI NÓI ĐẦU
Chim có tổ, người có tông
Cây có cội, nước có nguồn
Cây có gốc mới nở cành sinh ngọn
Nước có nguồn mới bể rộng sông sâu
Người ta nguồn gốc từ đâu,
Có tổ tiên trước rồi sau có mình”.
Nước có sử, nhà có phả.
Ông Thủy Tổ dòng họ Bùi Duy chúng ta đến lập nghiệp tại Làng Đặng Lâm, xã Đặng Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An từ năm 1786, đến năm 2023 đã được 237 năm và 12 đời (thế).
Các bậc Tiên Tổ họ Bùi Duy đã cần cù lao động với mong muốn gầy dựng cho con cháu đời sau một tiền đồ sáng lạn hơn. Tất cả những điều đó là những tấm gương sáng để con cháu học tập noi gương, tiếp tục truyền thống của gia đình và dòng họ để phấn đấu xây dựng một cuộc sống ấm no hạnh phúc cho chính bản thân mình và góp phần xây dựng cộng đồng xã hội.
Các đời tiên tổ họ Bùi Duy chúng ta, công đức lớn lao, nhiều đời đã hun đúc và che chở cho cây đức muôn cành vạn nhánh, Bóng mát xum xuê, gốc chắc, rễ sâu. Uống nước trong lành của nguồn nước quê hương, người ăn ở có gốc, có nguồn, thì phải nhớ cội rễ, phải hướng về tổ tiên.
Truyền thống của dòng họ ta với đức cao công dày, phẩm hạnh thật thà chất phát, có lễ, có nghi, có nhân, có hậu, cho nên lâu dài trường cửu, khí chất dồi dào, gia đình ấm cúng, phúc đức lâu dài để mãi về sau. Nhà nào nhà nấy nề nếp, ăn ở cư xử hòa thuận, nhất nhất một mực, trước sau như một. Chính vì lẽ này, con cháu chúng ta ngày càng đông đàn dài lũ, tạo nên một nguồn sống bền bỉ, một cội rễ vững chãi và có ích cho đời, làm tốt đẹp cho thói tục, làm vững mạnh nòi giống
Cứ mỗi lần mở gia phả của dòng tộc ra, con cháu các đời lại thấy sự kiêu hãnh về công đức vô lượng của các bậc tiên tổ, từ đời này tiếp nối đời khác nguyện phát huy truyền thống của tiên tổ, để các Chi Phái càng ngày càng tươi tốt, đại lộ đường đời càng ngày càng mở rộng. Hoa thêm mùi thơm, trái thêm quả ngọt. Gốc rễ ấy càng ngày càng vững chãi.
Xuân về, thu tới, bốn mùa bát tiết. Nghi lễ của họ Bùi Duy càng ngày càng sum họp, tất cả đều uống nước nhớ nguồn. Truyền thống ấy muôn đời không bao giờ dứt.
Có Gia phả, con cháu hậu duệ sẽ biết nguồn gốc của mình từ đâu sinh ra, mình đang ở thế hệ thứ mấy trong dòng họ và bà con mình gồm những ai; nơi quê cha, đất tổ mình ở đâu; sẽ nắm chắc ngày giỗ ông bà; không cưới gả với người trong họ; nắm rõ thứ thế để trong giao tiếp, việc thưa, gửi, tôn ti sẽ rõ ràng. Người có gia phả sẽ tự tin, tự hào về truyền thống tốt đẹp của dòng họ mình để củng cố niềm tin, vững bước đi lên trong mọi tình huống.
Gia phả gốc dòng họ bản tiếng HÁN được viết từ năm 1935-1936 với nội dung chủ yếu chỉ nêu lên phần Phả hệ từ đới thứ nhất (1) đến đời thứ bảy (7). Đến năm 2001 đã được dịch lại từ bản gốc và cập nhật thêm đến đời thứ 9. Đến năm 2011 cuốn gia phả tiếp tục biên soạn lại đồng thời cập nhật đến đời thứ 10 nhưng vẫn chủ yếu là phả hệ và có thêm phả đồ. Nhìn chung cả 03 phiên bản gia phả dòng họ đã có chủ yếu nêu lên phần phả hệ, nhưng chưa thực sự rõ ràng và mang tính hệ thống.
Với ý nghĩa đó, đồng thời để tỏ lòng tôn kính tổ tiên, tăng cường tình cảm huyết thống; nhằm giáo dục, phát huy truyền thống tốt đẹp vốn có của dòng họ Bùi Duy cho các thế hệ mai sau. Mùa xuân năm Quý Mão – 2023, họ Tộc đã họp, thống nhất và quyết định xây dựng lại nhà Thờ Tổ Họ Bùi Duy với quy mô lớn hơn bao gồm hai công trình chính là Nhà Từ Đường và Nhà Tiền Đường (chi tiết thiết kế và quy hoạch được trình bày bên dưới).
Ông Bùi Duy Toàn, hậu duệ đời thứ 10 tình nguyện tiến hành các hạng mục công việc như sau:
- Quy hoạch và thiết kế kiến trúc ngoại thất, nội thất, cảnh quan của toàn bộ công trình Nhà Thờ Họ.
- Thiết kế, chọn lựa, đặt hàng chế tác và trang bị nội thất, đồ thờ cúng, đồ trang trí cho Nhà Thờ Họ.
- Biên soạn và hệ thống lại Gia Phả Dòng Họ Bùi Duy từ đời thứ 1 đến đời thứ 12 đầy đủ các chức năng của một cuốn gia phả bao gồm các hạng mục: Phả ký, Phả hệ, phả đồ, ngoại phả, phụ phả…
- Biên soạn, bổ sung tất cả các Văn Cúng cũng như quy trình hành lễ tại nhà thờ tổ dòng họ.
- Biên soạn tất cả các văn tự, quy ước, quy chế, quỹ họ…Đồng thời sưu tầm các hình ảnh tư liệu về nhà Từ Đường trong lịch sử.
Gia phả và nhà thờ họ là điểm tựa tinh thần của hiện tại từ quá khứ và hướng tới tương lai. Nhà có phả cũng như nước có sử, phả nhà để ghi chép thế thứ các đời theo hệ thống huyết mạch, trên dưới, mà thuật lại phân minh về bản chi, khiến cho muôn đời con cháu nhìn vào thì thấy rõ ràng như ở trước mắt.
Cuốn gia phả dòng họ Bùi Duy gồm có những hạng mục sau đây:
1. Phần Phả ký: Tổng hợp, toàn diện, chi tiết lịch sử của dòng họ Bùi Duy.
2. Phần Ngoại Phả: Nơi đây ghi những thông tin về văn khấn, lễ cúng; mô tả nhà từ đường và Hội đồng gia tộc (nếu có); thông tin về khu mộ (vị trí và tên người theo như mộ bia); liệt kê danh sách những người có học vị, học hàm; biểu ghi những quan hệ cưới gả; danh sách ngày giỗ; ghi thông tin tiểu sử nhân vật tiêu biểu.
3. Phần Phụ khảo.
4. Phả đồ: Ghi tên những cá nhân là nội tộc, nói cách khác, đó là những người có thiên chức duy trì nòi giống của dòng họ. Vì vậy, trong phả đồ không ghi tên những người con của các con gái (những người con của các con gái mang họ của chồng đã thuộc dòng họ khác rồi).
5. Phả hệ: Là một nội dung chính của bộ gia phả, được sắp xếp sau phần phả ký, trong đó ghi tất cả bà con dòng họ (nội), theo nguyên tắc “đích thứ – trên dưới”.
Trong cuốn gia phả dùng Ngữ Việt để các thế hệ con cháu hiện tại và mai sau dễ hiểu, dễ nhớ.
- Nguồn tư liệu để xây dựng Gia phả gồm: Gia phả cũ bằng tiếng Hán năm 1936, gia phả biên tập năm 2001, phả đồ biên soạn năm 2007, gia phản biên soạn năm 2011.
- Những ký ức, truyền khẩu, lời dạy của tổ tiên và của các vị lão niên trong dòng họ. Việc xây dựng Gia Phả là việc cần làm thường xuyên và liên tục, mong rằng toàn thể bà con dòng họ tiếp tục góp sức xây dựng, bổ sung để cuốn Gia phả ngày càng hoàn chỉnh.
